Ik spreek er elk jaar tientallen, meestal als ze ‘wethouder af’ zijn en op zoek gaan naar een nieuwe werkkring. De ervaringen van voormalig wethouders verschillen enorm.   

Carla* is het wethouderschap uitstekend bevallen. Ze was van 2018 tot 2022 wethouder in Zuidermeer en ze heeft het nodige bereikt op het gebied van sport en cultuur. Hard werken maar als ze weer wordt gevraagd zou ze het zo weer doen.

Dat ligt voor Marion anders. Haar (lokale) partij vroeg haar wethouder te worden, ze was immers een ervaren manager in de zorg. Ze had alleen geen politieke of bestuurlijke ervaring besefte Marion. Ze aarzelde, maar niet genoeg. Na 4 maanden wierp ze de handdoek in de ring. Dat was een ferm en goed besluit. Daar waren coalitie en oppositie het roerend over eens.  

En dan Ewoud, wethouder in Westerse Meren. Hij woonde in het centrum van de gemeente. Op een nacht werd z’n huis beklad. Voor zijn vrouw was toen de maat vol. Zij vertrok met hun zoon naar familie. Twee weken later legde Ewoud zijn wethouderschap neer. Gestruikeld over het al of niet uitbreiden van een parkeerterrein. Maar eigenlijk was hij gewoon uitgeput van alle stress.  

Dan mag je je weleens afvragen wat er aan de hand is.   

Vrijwel alle wethouders zijn bevlogen mensen met idealen en ambities. Het moeten wel stevige idealen en ambities zijn want het wethouderschap kent een flink afbreukrisico. De afgelopen zittingsperiode vertrok, voortijdig en onvrijwillig, 44% van de wethouders! 

Nou moeten politici niet zeuren toch? ‘If you can’t stand the heat, stay out of the kitchen!’ De politiek is een hard vak. Aan de andere kant, bijna de helft van de wethouders... dat is wel veel. Dan mag je je weleens afvragen wat er aan de hand is.   

Henk Bouwmans, directeur van de Vereniging voor Raadsleden, heeft er veel onderzoek naar gedaan en er is een waaier van oorzaken. Natuurlijk allerlei soorten politieke conflicten en bestuurlijke uitglijders, maar er is meer.

De helft van de aftredende wethouders ‘valt’ omdat ze onvoldoende zijn toegerust voor de job. Dat wil zeggen: onvoldoende kennis en (politieke) ervaring meenemen om er een succes van te kunnen maken. Sommigen pikken die kennis snel op cq hebben geluk, maar zonder de benodigde kwalificaties vooraf is de kans groot dat het mis gaat. Dat is jammer. Zowel de ‘gevallen’ wethouders zelf maar ook wij als kiezers verdienen beter.

Hans Boer: "Het helpt om nieuwe wethouders serieuze begeleiding en coaching te bieden tijdens het wethouderschap."

Natuurlijk kunnen we hier wat aan doen. Allereerst zorgvuldige en professionele selectie van potentiële wethouders in het besef dat een wethouder niet alleen een politieke benoeming is, je stelt ook een bestuurder aan.  En goed besturen is een vak apart. Politieke partijen zouden er goed aan doen als ze bestuurlijke kwaliteiten zwaarder laten meewegen bij het voordragen van een wethouder. Daarnaast helpt het om nieuwe wethouders serieuze begeleiding en coaching te bieden tijdens het wethouderschap. Want hoe je het ook wendt of keert, natuurlijk doen veel aantredende wethouders deze job voor het eerst. En dan is het handig als je kunt profiteren van de kennis en ervaring van voormalig wethouders of ervaren executive coaches. De wethoudersvereniging pleit hier ook al jaren voor.

Het bedreigen van die ene wethouder is niet het probleem van alleen die wethouder. 

Maar het is niet alleen gebrek aan geschiktheid waardoor wethouders ‘vallen’. De helft van de zittende wethouders heeft te maken met agressie en bedreigingen. Via de klassieke kanalen, maar nog gemakkelijker via Twitter c.s. Dergelijke verdachtmakingen leiden gemakkelijk tot ‘Trial by Media’. Als het zover is, stapt de wethouder vanzelf wel op vanwege ‘persoonlijke of gezondheidsredenen’. Dat waren er afgelopen jaar 59!  

Wat kun je eraan doen? Een duidelijke grens stellen helpt! Zo vertelde een burgemeester me dat ze eens in het openbaar en in niet mis te verstane bewoordingen heeft gezegd dat ze het niet ‘pikt’ dat één van ‘haar’ wethouders werd bedreigd. Het was een statement dat de oren deed klapperen en wat mij betreft had die burgemeester het volste gelijk. Want het bedreigen van die ene wethouder is niet het probleem van alleen die wethouder. Het is een aanval op het college en daarmee op onze democratie. Juist het College en de Raad dienen dat te verdedigen en mogen normen stellen.

Ik wens alle aangetreden wethouders graag een mooie zittingsperiode toe met een ‘lang leven’.

*de(plaats)namen zijn gefingeerd, de gebeurtenissen hebben echt plaatsgevonden.